วิทย์ม.ต้น: เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับการนอน, เฉลยข้อสอบ Python, คลิป Immune System

วันนี้ผมเล่าเรื่องน่ารู้เกี่ยวกับการนอนหลับให้เด็กๆม.ต้นฟังครับ ปกติเราจะคิดว่าเราต้องนอนเพราะสมองเราต้องพักผ่อนเท่านั้น แต่มีงานวิจัยพบว่าสัตว์ที่ไม่มีสมองเช่นฟองน้ำหรือแมงกระพรุนก็แสดงพฤติกรรมประเภทนอนเหมือนกัน และนอกจากนี้ยังมีงานวิจัยที่ทดลองว่าการอดนอนจนตายในแมลงหวี่นั้น พบสารเคมีตระกูลที่มีออกซิเจนอิสระ (ROS, = reactive oxygen species) ในลำไส้เพิ่มขึ้นเรื่อยๆตามการอดนอนจนอายุขัยสั้นเหลือ 10 วันจากปกติ 30 วัน และถ้าลดปริมาณ ROS ในลำไส้โดยกินสารต้านอนุมูลอิสระหรือให้แมลงหวี่นอน แมลงหวี่ก็จะไม่ตายเร็ว ทำให้เราเข้าใจมากขึ้นว่าการนอนน่าจะวิวัฒนาการมาก่อนสมอง และน่าจะมีหน้าที่เกี่ยวกับเมแทบอลิซึมในเซลล์ต่างๆมาก่อน

รายละเอียดจะเป็นประมาณในลิงก์เหล่านี้ครับ:

  1. Sleep Evolved Before Brains. Hydras Are Living Proof.
  2. The Simplest of Slumbers
  3. การศึกษาสาเหตุของการอดนอนที่ทำให้เสียชีวิต พบว่าไม่ได้เกิดจากสมองแต่อาจเกิดในลำไส้
  4. Sleep Loss Can Cause Death through Accumulation of Reactive Oxygen Species in the Gut
  5. การนอน

จากนั้นเราคุยกันเรื่องข้อสอบที่เด็กๆทำไป ส่วนใหญ่ทำได้ไม่มีปัญหาอะไร แต่มีข้อเขียนโปรแกรมที่เด็กๆทำไม่ค่อยครบกัน เลยทำเฉลยไว้ไห้ดู คำถามคือ:

ผมเฉลยเป็นโปรแกรมบน Colab อยู่ที่นี่

เราดูคลิปและคุยกันเรื่องระบบภูมิคุ้มกัน:

จากนั้นผมให้เด็กๆลองเล่นกลจับแบงค์กัน คือให้วางแขนไว้กับโต๊ะให้มืออยู่นอกโต๊ะ แล้วให้เพื่อนปล่อยแบงค์ให้ตกผ่านมือ เด็กๆจะจับแบงค์ไม่ค่อยได้เพราะเวลาที่ตา-สมอง-มือทำงานร่วมกันเพื่อจับแบงค์นั้นนานเกินกว่าเวลาที่แบงค์ตกผ่านมือ การบ้านคือให้เด็กๆไปคิดว่าจะประมาณเวลาการตัดสินใจจับแบงค์อย่างไร แล้วอีกสองสัปดาห์เราจะทำการทดลองกัน

วิทย์ม.ต้น: โลกแย่เท่าที่เราคิดไหม, เรียนรู้ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับโลก

วันนี้เราคุยกันเรื่องในคลิปที่ Steven Pinker พูดเรื่อง Is the world getting better or worse? A look at the numbers (โลกของเรากำลังจะดีขึ้นหรือแย่ลง ลองมาดูตัวเลขกัน) ให้สังเกตว่าความเชื่อต่างๆในหัวเรามักจะเกิดจากการกระตุ้นจากอารมณ์โดยข่าวสารรอบๆตัว ไม่เกิดจากการนับ/วัด/สถิติ และเรามองแต่สิ่งตรงหน้า ไม่ค่อยดูประวัติศาสตร์หรือภาพรวม

เด็กๆได้ดูว่าโดยเฉลี่ยแล้ว โลกดีขึ้นเรื่อยๆครับ สาเหตุก็เพราะมนุษย์รู้จักใช้เหตุผล ขบวนการคิดแบบวิทยาศาสตร์ และความรู้ที่ได้มาปรับปรุงเรื่องต่างๆ

สิ่งที่อยากให้ติดหัวพวกเราทุกคนก็คือ โลกจะมีปัญหาเสมอ แต่ปัญหามีไว้แก้ด้วยความรู้และความเข้าใจ เราสามารถปรับปรุงโลกขึ้นไปได้เรื่อยๆไม่สิ้นสุด

ตัวอย่างกราฟการพัฒนาครับ:

วัดการพัฒนาในด้านต่างๆ: อายุขัย สุขภาพ อาหาร ความร่ำรวย สันติภาพ เสรีภาพ ความปลอดภัย ความรู้ เวลาว่าง ความสุข
วัดการพัฒนาในด้านต่างๆ: อายุขัย สุขภาพ อาหาร ความร่ำรวย สันติภาพ เสรีภาพ ความปลอดภัย ความรู้ เวลาว่าง ความสุข
อายุขัยโดยเฉลี่ยของคนเพิ่มขึ้น
อายุขัยโดยเฉลี่ยของคนเพิ่มขึ้น
อัตราการตายของเด็กๆลดลง
อัตราการตายของเด็กๆลดลง
อัตราการตายจากขาดอาหารลดลง
อัตราการตายจากขาดอาหารลดลง
อัตราคนยากจนข้นแค้นลดลง
อัตราคนยากจนข้นแค้นลดลง
อัตราการตายจากสงครามลดลง
อัตราการตายจากสงครามลดลง
อัตราการตายจากฆาตกรรมลดลง
อัตราการตายจากฆาตกรรมลดลง

ผมติดตามอ่าน  (ฟัง) หนังสือของ Steven Pinker มานานแล้วครับ สองเล่มที่ผมชอบมากคือ The Better Angels of our Nature และ Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress ตอนนี้เตรียมฟังเล่มใหม่ของเขาชื่อ Rationality: What It Is, Why It Seems Scarce, Why It Matters

จากนั้นเด็กๆได้รู้จักเว็บ Gapminder ที่พยายามโปรโมทความเข้าใจสิ่งต่างๆด้วยข้อมูล

เราเช็คความเข้าใจคร่าวๆของเราด้วยแบบทดสอบ Upgrade Your Worldview

ถ้าสนใจ สามารถทำแบบทดสอบข้างล่างได้เลยครับ:

การบ้านให้เด็กๆไปทำแบบทดสอบชุดต่อไป

เวลาที่เหลือ เด็กๆดูคลิป Hans and Ola Rosling: How not to be ignorant about the world (ฮานส์ และ อูล่า โรสลิงค์: ทำอย่างไรให้รู้ทันโลก) โดยการบ้านให้เด็กๆไปเขียนสรุปมาด้วยครับ

วิทย์ม.ต้น: มนุษย์ครองโลกได้อย่างไร, อาชีพและ AI, จับคาร์บอนไดออกไซด์จากบรรยากาศ

วันนี้เราคุยกันเรื่องในคลิปที่ Yuval Noah Harari พูดเกี่ยวกับ “อะไรอธิบายถึงความรุ่งเรืองของหมู่มนุษย์” (“What explains the rise of humans?”) ครับ เด็กๆได้เข้าใจเรื่องจินตนาการร่วมกันของคนหมู่มากทำให้จินตนาการนั้นกลายเป็น “เรื่องจริง” ขึ้นมาสำหรับคนหมู่นั้น สามารถผลักดันให้คนจำนวนมากๆเป็นพันเป็นล้านคนสามารถทำงานร่วมกันอย่างยืดหยุ่น ต่างจากสัตว์อื่นๆที่ไม่สามารถทำได้ (จินตนาการร่วมกันเช่นเงิน ศาสนา ชาติ ความยุติธรรม สิทธิมนุษยชน บริษัท ฯลฯ)

ต่อจากนั้นเราคุยกันเรื่อง AI และอาชีพที่เด็กๆควรมองสำหรับอนาคต โดย Kai Fu Lee เรื่องปัญญาประดิษฐ์ช่วยมนุษยชาติได้อย่างไร (“How AI can save our humanity”) ให้ดูว่าอาชีพอะไรอาจถูกทดแทนด้วย AI บ้าง อาชีพใหม่ๆที่ยังไม่มีคืออะไรบ้าง เราจะทำงานร่วมกับ AI เป็นอาชีพได้ไหม

ผมเล่าเรื่องหนทางในการลดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในชั้นบรรยากาศโลก โดยที่เนื้อหาเป็นประมาณดังในนี้ครับ: https://www.thaipbspodcast.com/podcast/dj/sciandtech/ways-to-reduce-carbon-dioxide-in-the-atmosphere

จากนั้นก็แนะนำให้เด็กๆรู้จักการแข่งขันหาวิธีจับคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากบรรยากาศเพื่อต่อสู้กับภาวะโลกร้อน ชิงเงินรางวัล 100 ล้านดอลล่าร์สหรัฐครับ: https://www.xprize.org/prizes/elonmusk

บันทึกกิจกรรมวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กๆ อยากให้คุณพ่อคุณแม่คุณครูเอาไปประยุกต์เล่นกับเด็กๆเยอะๆครับ :-)