ผมไปทำกิจกรรมวิทย์กับเด็กๆศูนย์การเรียนปฐมธรรมมาครับ เด็กๆหัดคิดแบบวิทยาศาสตร์โดยพยายามอธิบายกลเสกปลาทองและกลลูกบอลกลิ้งขึ้นเนิน เราเรียนรู้เรื่องข้อจำกัดของสมองโดยดูคลิปที่ทดสอบความสามารถในการสังเกตความเปลี่ยนแปลง และคลิปเพื่อนับจำนวนการส่งลูกบอล, เด็กๆได้สังเกตว่าภาพยนต์คือการเอาภาพที่ดูต่อเนื่องกันมาแสดงเร็วๆ และเล่นภาพยนต์ที่สร้างจากภาพ 6 ภาพและมองผ่านแผ่นพลาสติกกัน
(อัลบั้มบรรยากาศกิจกรรมอยู่ที่นี่ ส่วนลิงก์รวมทุกกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ)
ก่อนอื่นเด็กๆได้ดูมายากลในคลิปนี้ครับ เด็กๆดูกลก่อนแล้วพยายามอธิบายก่อนเฉลย คราวนี้เป็นกลเสกปลาทองออกมาทั้งอ่าง:
ตามด้วยกลลูกบอลกลิ้งขึ้นเนิน (คลิปกลอยู่ที่ https://www.facebook.com/reel/1453800992727184, คลิปเฉลยอยู่ที่ https://youtu.be/QYWPC549Z2Q)
กิจกรรมหัดอธิบายมายากลนี้ฝีกเด็กๆให้คิดแบบวิทยาศาสตร์ มีการสังเกต การตั้งสมมุติฐานเพื่ออธิบายสิ่งที่สังเกตมา การตรวจสอบสมมุติฐานกับข้อมูลที่สังเกตมา การตั้งสมมุติฐานใหม่เมื่อสมมุติฐานเดิมขัดกับข้อมูล นอกจากนี้เราพยายามให้เด็กๆมีความกล้าคิดและออกความเห็น และหวังว่าเมื่อโตไปจะไม่ถูกหลอกง่ายๆครับ
จากนั้นเรามาทดสอบความสามารถในการเห็นความเปลี่ยนแปลงด้วยคลิปนี้:
และนับจำนวนครั้งที่ทีมเสื้อขาวส่งลูกบอล
การทดลองสองคลิปนี้ฝึกให้เด็กเรียนรู้ว่าความรับรู้ของเรามีจำกัด ถ้าเราโฟกัสกับบางสิ่ง เราจะพลาดสิ่งอื่นๆได้ ให้ระมัดระวัง และใช้เครื่องมือวัดและบันทึกต่างๆแทนที่จะใช้สมองเรารับรู้และจำเท่านั้น (เช่นผมแนะนำให้เด็กๆเขียนบันทึกสิ่งน่าสนใจและความคิดของเขาเก็บไว้ แล้วให้มาอ่านบันทึกตัวเองในอีกหลายปีข้างหน้า จะพบว่าสิ่งที่เราจำได้กับสิ่งที่เราบันทึกอาจจะต่างกันมากๆก็ได้)
จากนั้นผมก็เล่าให้เด็กๆฟังว่าภาพยนต์ต่างๆที่เราดูนั้นเกิดจากการเอาภาพนิ่งจำนวนมากมาให้เราดูต่อๆกันเร็วๆ โดยที่แต่ละภาพต่างจากภาพที่แล้วเล็กน้อย เมื่อภาพเหล่านี้ถูกฉายให้เราดู สมองเราก็แปลผลว่าเป็นการเคลื่อนไหว ปกติจำนวนภาพนิ่งที่มาฉายให้เราเห็นจะมีประมาณ 24-30 ภาพต่อวินาที โดยผมเป็นคลิปวิดีโอแล้วขยับทีละเฟรมให้เด็กๆดูด้วยโปรแกรม QuickTime Player (โปรแกรมอื่นๆก็ทำได้หลายโปรแกรม)
ผมเอาสิ่งประดิษฐ์ที่เรียกว่าภาพยนต์ทางม้าลาย หรือ barrier-grid animation ที่เราเห็นภาพเคลื่อนไหวบนกระดาษโดยเอาแผ่นใสพลาสติกที่มีลายดำพาดเหมือนทางม้าลายลากไปบนแผ่นกระดาษที่พิมพ์ลวดลายไว้ ทำให้ดูเหมือนมีการเคลื่อนไหว
หลักการก็คือใช้แถบดำบนแผ่นใสบังภาพที่เราไม่ต้องการเห็น ให้เห็นเฉพาะภาพที่มองผ่านแถบใสบนแผ่นใสได้ ถ้าเอาภาพต่อเนื่องหลายๆภาพมาแล้วซอยเป็นคอลัมน์เล็กๆแล้วเลือกคอลัมน์ที่เหมาะสมจากภาพแต่ละอันมาเรียงกันเวลาเอาแผ่นดำทาบลงไปเราก็จะเห็นทีละภาพเท่านั้น เมื่อเลื่อนแผ่นใสเราก็จะเห็นทีละภาพติดต่อกันด้วยความเร็ว แล้วสมองเราก็จะเชื่อมโยงภาพทั้งหมดให้เป็นการเคลื่อนไหว
บรรยากาศเล่นกันประมาณนี้ (กดดูการเคลื่อนไหวที่ https://www.facebook.com/share/v/1HBC8GyRrb/ นะครับ)
ผมเอาแบบสำหรับพิมพ์บนกระดาษและบนแผ่นใสมาจากวิดีโอนี้ครับ โดยคุณ brusspup:
มีวิธีทำด้วยโปรแกรมวาดภาพแบบนี้ครับ:
ผมเคยสอนเด็กๆมัธยมเขียนโปรแกรมภาษาไพธอนเพื่อสร้างภาพสำหรับกิจกรรมนี้ที่ วิทย์ม.ต้น: หัดใช้ PILLOW ใน PYTHON เพื่อจัดการภาพ ในลิงก์จะมีโปรแกรมสำหรับผู้สนใจนะครับ: