ผมไปทำกิจกรรมวิทย์กับเด็กประถมศูนย์การเรียนปฐมธรรมมาครับ เด็กๆหัดคิดแบบวิทยาศาสตร์โดยพยายามอธิบายมายากล ได้สังเกตว่าสิ่งที่เรามองเห็น เกิดจากการตีความและวาดขึ้นด้วยความคิดในสมอง ได้รู้จักเซลล์ร็อดและเซลล์โคนที่รับรู้ความสว่างและสีที่ตกในลูกตา ได้ดูปรากฎการณ์ที่เซลล์ล้าจากการมองสิ่งเดิมนานๆแล้วเห็นสีหรือความสว่างตรงข้ามเมื่อมองไปที่อื่น (อัลบั้มบรรยากาศกิจกรรมอยู่ที่นี่ ส่วนลิงก์รวมทุกกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ) ก่อนอื่นเด็กๆได้ดูมายากลในคลิปนี้ครับ เด็กๆดูกลก่อนแล้วพยายามอธิบายก่อนเฉลย คราวนี้เดินทะลุแผ่นเหล็ก: กิจกรรมนี้ฝีกเด็กๆให้คิดแบบวิทยาศาสตร์ มีการสังเกต การตั้งสมมุติฐานเพื่ออธิบายสิ่งที่สังเกตมา การตรวจสอบสมมุติฐานกับข้อมูลที่สังเกตมา การตั้งสมมุติฐานใหม่เมื่อสมมุติฐานเดิมขัดกับข้อมูล นอกจากนี้เราพยายามให้เด็กๆมีความกล้าคิดและออกความเห็น และหวังว่าเมื่อโตไปจะไม่ถูกหลอกง่ายๆครับ จากนั้นเรามาดูภาพลวงตานี้กัน: ทุกคนเห็นได้ชัดเจนว่าสี่เหลี่ยมข้างบนมืดกว่าสี่เหลี่ยมข้างล่างมาก แต่ถ้าเอาอะไรไปบังตรงกลาง เราจะพบว่าทั้งสองที่สีใกล้เคียงกันมาก (ลองเอานิ้วทาบจอดูครับ) เด็กๆได้ดูภาพลวงตาจำพวกนี้ที่สีเดียวกันแต่เราเห็นสว่างต่างกันเพราะมีส่วนประกอบรอบๆต่างกัน: ตาเราจะเห็นว่า A เข้มกว่า B แต่ถ้าพิมพ์ออกมาแล้วตัดชิ้น A, B ออกมา จะพบว่ามันมีสีเดียวกัน สลับที่ A กับ B แล้วจะมองเห็น B สีเข้มกว่า A ครับ มีคลิปการทดลองที่คนตัดสลับให้ดู: ผมมาทำให้เด็กๆดูสดๆโดยตัดกระดาษมาบังส่วนอื่นๆไว้ให้เห็นเฉพาะสี่เหลี่ยมสองอันที่จริงๆมีสีเดียวกันแต่เรามองเห็นต่างกัน: สาเหตุที่เราเห็นอย่างนี้ก็เพราะว่าการมองเห็นของเรา เกิดจากการวาดภาพประมวลผลในสมอง สมองพิจารณาสิ่งแวดล้อมหลายอย่างก่อนที่จะเดาว่าภาพที่เราเห็นควรจะเป็นอย่างไร แสงและเงาต่างๆมีส่วนสำคัญที่เราจะคิดว่าควร”เห็น”อะไรครับ เราไม่ได้เห็นสิ่งที่เป็นจริงๆ แต่เห็นอย่างที่สมองคิดว่าควรจะเป็น จากนั้นเราดูภาพขาวดำที่มีแถบสีบางๆพาดทับ เราจะเห็นเป็นภาพสีได้ด้วย: ถ้าเราขยายภาพ เราจะเห็นว่าภาพเป็นภาพขาวดำที่มีแถบสีพาดผ่าน วิดีโอขาวดำที่มีแถบสีพาดก็ทำให้เราเห็นเป็นสีต่างๆได้เหมือนกัน: เว็บของผู้สร้างภาพลวงตาแบบนี้อยู่ที่นี่ครับ: … Continue reading วิทย์ประถม: การรับรู้ความสว่างและสี, เซลล์ร็อด, เซลล์โคน →
ผมบันทึกเสียงสั้นๆวิทยาศาสตร์ทั่วไปในรายการ Sci & Tech ที่วิทยุไทยพีบีเอสเรื่อง UFO เลยเอาสรุปและลิงก์ที่ผู้สนใจเข้าไปดูเพิ่มเติมมารวมไว้ที่นี่ครับ สรุปคือ: UFO (ยู-เอฟ-โอ) เป็นคำย่อมาจาก Unidentified Flying Object แปลว่าวัตถุบินที่ไม่รู้ว่าเป็นอะไร จริงๆควรจะหมายความถึงอะไรก็ตามที่อยู่ในอากาศและผู้สังเกตยังไม่รู้ว่าคืออะไร (ซึ่งอาจจะเป็นมุมมองแปลกๆของเครื่องบิน โดรน บอลลูน ดาวเทียม เมฆ ดาวศุกร์ ฯลฯ) แต่ความหมายที่ประชาชนส่วนใหญ่คิดถึงคือต้องเป็นยานมนุษย์ต่างดาวแน่ๆ ทำให้เกิดความสับสน กระทรวงกลาโหมสหรัฐพึ่งปล่อยคลิป UFO ที่ถ่ายโดยกล้องในเครื่องบินรบออกมาสามคลิป กลายเป็นข่าวที่หลายๆสำนักข่าวและผู้คนหลากหลายตีความว่าเป็นหลักฐานมนุษย์ต่างดาว คลิปเหล่านี้ (เรียกกันว่าชื่อ FLIR, GIMBAL, และ GOFAST) ความจริงหลุดออกมาตั้งแต่ปี 2017 โดยที่สื่อต่างๆเช่นหนังสือพิมพ์และทีวี History Channel ก็ทำข่าวให้ตื่นเต้นให้ตีความว่าน่าจะเป็นยานต่างดาวไปแล้ว แต่ก็มีการวิเคราะห์แล้วว่า FLIR น่าจะเป็นวิดีโอความละเอียดต่ำของเครื่องบิน, GIMBAL เป็นวิดีโอความละเอียดต่ำของเครื่องบินและแสง flare ของกล้อง infrared, และ GOFAST เป็นบอลลูนระดับสูงครึ่งทางระหว่างพื้นน้ำกับเครื่องบินที่ถ่าย ยังไม่มีเหตุผลที่ต้องอธิบายว่าเป็นสิ่งมาจากนอกโลก การพยายามอธิบายเรื่องที่ไม่รู้ (UFO) … Continue reading UFO →
ผมไปทำกิจกรรมวิทย์กับเด็กๆมาครับ เด็กประถมได้ดูภาพลวงตาจาก Best Illusion of the Year Contest ได้ดูคลิปปล่อยและจอดจรวด กระสวยอวกาศ ขนาดจรวดต่างๆของมนุษยชาติ และรู้จักวิธีทำของเล่นจรวดไม้ขีดไฟครับ (อัลบั้มบรรยากาศกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ กิจกรรมประถมคราวที่แล้วเรื่อง “จำลองวงโคจรของดาว” ครับ ลิงก์รวมทุกกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ) คราวนี้เด็กๆไม่ได้หัดอธิบายมายากลเพื่อฝึกคิดแบบวิทยาศาสตร์ แต่ได้ดูคลิปภาพลวงตาที่เข้าประกวด Best Illusion of the Year Contest อันนี้คือให้ดูว่าหมุนรอบแกนไหน แนวนอนหรือแนวตั้ง: ผมอธิบายให้เด็กๆฟังว่าที่เราเห็นการหมุนในแนวต่างกันหรือสลับไปมาเกิดจากสมองเราพยายามจินตนาการสิ่งของสามมิติจากภาพแบนๆสองมิติแล้วปรากฎว่าของสามมิติที่หมุนรอบแนวตั้งหรือแนวนอนก็แสดงเป็นภาพสองมิติเหมือนกันทำให้เราแปลความได้ทั้งสองแบบ ทุกสิ่งทุกอย่างที่เรารับรู้เกิดจากจินตนาการของสมองทั้งสิ้น จากนั้นผมก็ให้เด็กดูคลิปการปล่อยจรวดและเอาชิ้นส่วนถังเชื้อเพลิงกลับมาใช้ไหม่: ดาวเทียมจำนวน 60 ดวงที่ถูกปล่อยไปพร้อมกัน: การระเบิดของยาน Challenger: และเปรียบเทียบขนาดจรวดต่างๆของมนุษยชาติ: ผมเล่าให้เด็กๆฟังว่าจรวดทำงานอย่างไรโดยถามว่าเด็กๆเคยส่งลูกบาสเก็ตบอลเร็วๆไหม จะรู้สึกว่าตัวเราขยับไปทิศทางตรงข้ามกับลูกบาส จรวดก็ทำงานคล้ายๆกัน เชื้อเพลิงจรวดเป็นเชื้อเพลิงแข็งหรือเชื้อเพลิงเหลว เมื่อเผาไหม้ที่ท้ายจรวดกลายเป็นก๊าซที่มีปริมาตรและความเร็วมหาศาล วิ่งออกจากท้ายจรวดไปเหมือนเราผลักลูกบาส ตัวจรวดที่เหลือจึงขยับไปทิศทางตรงข้ามกับก๊าซร้อนจากเชื้อเพลิง ถ้าสนใจเรื่องจรวด แนะนำให้เข้าไปศึกษาเพิ่มเติมที่คลิปนี้นะครับ: ต่อจากนั้นเราทำของเล่นจรวดไม้ขีดกัน เราใช้เชื้อเพลิงแข็งจากหัวไม้ขีด วิธีทำอยู่ในคลิปนี้ครับ: สำหรับเด็กประถมต้นผมสร้างจรวดไม้ขีดไฟแล้วปล่อยให้เด็กๆดู สำหรับประถมปลายผมให้พยายามประดิษฐ์กันเองแล้วผมปล่อยให้ครับ
บันทึกกิจกรรมวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กๆ อยากให้คุณพ่อคุณแม่คุณครูเอาไปประยุกต์เล่นกับเด็กๆเยอะๆครับ :-)
