ผมไปทำกิจกรรมวิทย์พ่อโก้ที่ศูนย์การเรียนปฐมธรรมครับ เด็กๆหัดคิดแบบวิทยาศาสตร์โดยพยายามอธิบายมายากล เราคุยกันเรื่องเทคโนโลยีอาวุธที่บรรพบุรุษเราใช้ล่าสัตว์ เช่นหอก และ Atlatl ที่เพิ่มความเร็วการขว้าง แล้วเราก็ทำของเล่นลูกดอกจากหลอดกาแฟ ทำให้เราสามารถเล็งและขว้างหลอดกาแฟได้แม่นยำหลายเมตร
(อัลบั้มบรรยากาศกิจกรรมอยู่ที่นี่ ส่วนลิงก์รวมทุกกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ)
ก่อนอื่นเด็กๆได้ดูมายากลในคลิปนี้ครับ เด็กๆดูกลก่อนแล้วพยายามอธิบายก่อนเฉลย คราวนี้เป็นกลเลื่อนแท่งไม้ผ่านลูกเต๋า:
กิจกรรมหัดอธิบายมายากลนี้ฝีกเด็กๆให้คิดแบบวิทยาศาสตร์ มีการสังเกต การตั้งสมมุติฐานเพื่ออธิบายสิ่งที่สังเกตมา การตรวจสอบสมมุติฐานกับข้อมูลที่สังเกตมา การตั้งสมมุติฐานใหม่เมื่อสมมุติฐานเดิมขัดกับข้อมูล นอกจากนี้เราพยายามให้เด็กๆมีความกล้าคิดและออกความเห็น และหวังว่าเมื่อโตไปจะไม่ถูกหลอกง่ายๆครับ
ผมเล่าเรื่องวิวัฒนาการอาวุธของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ให้เด็กๆฟัง การพัฒนาอาวุธเป็นกุญแจสำคัญที่ทำให้มนุษย์สามารถล่าสัตว์ ป้องกันตัว และเอาชีวิตรอดในสภาพแวดล้อมที่โหดร้ายได้ การพัฒนาเครื่องมือที่สำคัญก็มีเช่น:
ไม้กระบอง (Clubs) และ ก้อนหิน (Rocks)
ในยุคแรกเริ่ม มนุษย์ใช้สิ่งของตามธรรมชาติที่หาได้ง่ายที่สุดเป็นอาวุธ เช่น ไม้กระบองที่ทำจากท่อนไม้หนาและหนัก ใช้สำหรับทุบหรือฟาดเพื่อป้องกันตัวจากการโจมตีระยะประชิด และก้อนหินเพื่อใช้ขว้างปาเพื่อโจมตีจากระยะไกล หรือใช้ทุบกระดูกและเปลือกแข็ง เป็นอาวุธพื้นฐานที่สุดที่พบได้ทั่วไป
ใบมีดหิน (Rock Blades / Stone Tools)
เมื่อสติปัญญาพัฒนาขึ้น มนุษย์เริ่มรู้จักการ “กะเทาะ” หินให้คม มีการนำหินสองก้อนมากระทบกันเพื่อให้เกิดขอบคม ทำให้สามารถใช้ตัดเนื้อ แล่หนัง หรือทำไม้ให้แหลมคมได้ เทคนิคนี้เป็นจุดเริ่มต้นของยุคหินเก่า (Paleolithic) และนำไปสู่การสร้างอาวุธที่ซับซ้อนขึ้น
หอก (Spears)
มีการนำไม้มาทำให้แหลม หรือนำใบมีดหินมาผูกติดกับปลายไม้ นับเป็นนวัตกรรมก้าวกระโดด มีทั้งหอกทิ่มแทงที่ช่วยให้มนุษย์ล่าสัตว์ใหญ่ได้โดยไม่ต้องเข้าประชิดตัวมากเกินไป เพิ่มความปลอดภัยให้นักล่า และหอกขว้างที่ถูกพัฒนาให้เบาและสมดุลขึ้น เพื่อใช้โจมตีจากระยะไกล
เครื่องส่งหอก (Atlatl / Spear-thrower)
นี่คือนวัตกรรมทางวิศวกรรมยุคแรกๆ ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการล่าอย่างมหาศาล, atlatl เป็นอุปกรณ์ลักษณะคล้ายไม้ที่มีตะขอเกี่ยวท้ายหอก ทำหน้าที่เหมือน “ข้อต่อแขนที่สาม” ช่วยเพิ่มแรงส่งและระยะทางในการขว้าง, หอกที่ขว้างด้วย Atlatl จะมีความเร็วและรุนแรงกว่าการขว้างด้วยมือเปล่าอย่างมาก ทำให้สามารถเจาะทะลุผิวหนังของสัตว์ใหญ่ เช่น แมมมอธ ได้ดียิ่งขึ้น (atlatl, อ่านว่า อัต-ลา-เทิล)
จากนั้นผมก็เอาคลิป atlatl ให้เด็กๆดูครับ:
จากนั้นผมเอาหลอดพลาสติก (หลอดกาแฟ) มาให้เด็กๆดูกันว่าปาได้ไกลแค่ไหน และแม่นยำแค่ไหน จะพบว่าไม่ได้เรื่องเลย แต่ด้วยการดัดแปลงเล็กน้อย เราสามารถสร้างลูกดอกจากหลอดกาแฟให้ปาได้แม่นยำในระยะไกลหลายเมตร วิธีทำเป็นดังในคลิป:
แล้วเด็กๆก็แยกย้ายกันทำของเล่นและเล่นครับ:
