ผมไปทำกิจกรรมวิทย์กับเด็กๆมาครับ เด็กประถมได้ดูภาพลวงตาจาก Best Illusion of the Year Contest ได้ดูคลิปปล่อยและจอดจรวด กระสวยอวกาศ ขนาดจรวดต่างๆของมนุษยชาติ และรู้จักวิธีทำของเล่นจรวดไม้ขีดไฟครับ

(อัลบั้มบรรยากาศกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ กิจกรรมประถมคราวที่แล้วเรื่อง “จำลองวงโคจรของดาว” ครับ ลิงก์รวมทุกกิจกรรมอยู่ที่นี่นะครับ)

คราวนี้เด็กๆไม่ได้หัดอธิบายมายากลเพื่อฝึกคิดแบบวิทยาศาสตร์ แต่ได้ดูคลิปภาพลวงตาที่เข้าประกวด Best Illusion of the Year Contest อันนี้คือให้ดูว่าหมุนรอบแกนไหน แนวนอนหรือแนวตั้ง:

ผมอธิบายให้เด็กๆฟังว่าที่เราเห็นการหมุนในแนวต่างกันหรือสลับไปมาเกิดจากสมองเราพยายามจินตนาการสิ่งของสามมิติจากภาพแบนๆสองมิติแล้วปรากฎว่าของสามมิติที่หมุนรอบแนวตั้งหรือแนวนอนก็แสดงเป็นภาพสองมิติเหมือนกันทำให้เราแปลความได้ทั้งสองแบบ ทุกสิ่งทุกอย่างที่เรารับรู้เกิดจากจินตนาการของสมองทั้งสิ้น

จากนั้นผมก็ให้เด็กดูคลิปการปล่อยจรวดและเอาชิ้นส่วนถังเชื้อเพลิงกลับมาใช้ไหม่:

ดาวเทียมจำนวน 60 ดวงที่ถูกปล่อยไปพร้อมกัน:

การระเบิดของยาน Challenger:

และเปรียบเทียบขนาดจรวดต่างๆของมนุษยชาติ:

ผมเล่าให้เด็กๆฟังว่าจรวดทำงานอย่างไรโดยถามว่าเด็กๆเคยส่งลูกบาสเก็ตบอลเร็วๆไหม จะรู้สึกว่าตัวเราขยับไปทิศทางตรงข้ามกับลูกบาส จรวดก็ทำงานคล้ายๆกัน เชื้อเพลิงจรวดเป็นเชื้อเพลิงแข็งหรือเชื้อเพลิงเหลว เมื่อเผาไหม้ที่ท้ายจรวดกลายเป็นก๊าซที่มีปริมาตรและความเร็วมหาศาล วิ่งออกจากท้ายจรวดไปเหมือนเราผลักลูกบาส ตัวจรวดที่เหลือจึงขยับไปทิศทางตรงข้ามกับก๊าซร้อนจากเชื้อเพลิง

ถ้าสนใจเรื่องจรวด แนะนำให้เข้าไปศึกษาเพิ่มเติมที่คลิปนี้นะครับ:

ต่อจากนั้นเราทำของเล่นจรวดไม้ขีดกัน เราใช้เชื้อเพลิงแข็งจากหัวไม้ขีด วิธีทำอยู่ในคลิปนี้ครับ:

สำหรับเด็กประถมต้นผมสร้างจรวดไม้ขีดไฟแล้วปล่อยให้เด็กๆดู สำหรับประถมปลายผมให้พยายามประดิษฐ์กันเองแล้วผมปล่อยให้ครับ

วันพุธสัปดาห์นี้เด็กๆมัธยมต้นเรียนเรื่อง the law of small numbers จากหนังสือ The Art of Thinking Clearly โดยคุณ Rolf Dobelli ที่กลุ่มตัวอย่างเล็กๆจะมีโอกาสมีค่าเฉลี่ยมากๆหรือน้อยๆกว่ากลุ่มตัวอย่างที่ใหญ่กว่า

เรื่องนี้เราใช้ในชีวิตประจำวันเราได้เช่นถ้าเราแข่งกีฬากับคู่ต่อสู้ที่เก่งกว่า ถ้าเล่นหลายๆเกมเช่น 2 ใน 3, 3 ใน 5, 4 ใน 7 ฯลฯ โอกาสชนะเราจะน้อยกว่าเล่นเกมเดียวเผื่อฟลุก หรือเมื่อเราเข้าไปในบ่อนคาสิโนถ้าแบ่งเงินเป็นก้อนเล็กๆแล้วเล่นหลายครั้งโอกาสจะได้กำไรจะน้อยกว่าเล่นน้อยครั้งแต่ก้อนใหญ่ (แต่เราไม่ควรเข้าไปเล่นพนันหวังรวยแต่ต้น นอกจากเราเป็นคาสิโนเอง) หรือถ้าเราเป็นเจ้ามือเราควรอยากให้มีนักพนันจำนวนมากๆเข้ามาเล่นแทนที่จะมีนักพนันไม่กี่คนเล่นมือหนักๆเพราะในกรณีแรกโอกาสที่นักพนันโดยรวมจะได้กำไรจะน้อยกว่ากรณีที่สอง

ผมยกตัวอย่างการคิดแบบความน่าจะเป็นเพื่อการเสี่ยงในชีวิตประจำวันให้เด็กๆดูสองเรื่องคือ “ความน่าจะเป็นในงานวัด” และ “ความน่าจะเป็นที่เซ็นทรัล” เพราะอยากให้เด็กรู้จักเรื่อง “ถ้าจะเล่นเสี่ยงโชค เราควรคำนวณผลตอบแทนที่คาดว่าจะได้ ซึ่งเท่ากับ ขนาดของรางวัล คูณกับ โอกาสชนะ แล้วลบออกด้วยค่าใช้จ่ายในการเข้าไปเล่น ถ้าผลตอบแทนเป็นบวกมากพอ เราก็น่าเข้าไปเล่น ถ้าผลตอบแทนเป็นลบ เราก็ควรเดินหลีกหนีไป ไม่เล่นด้วย”

จากนั้นผมให้เด็กๆดูคลิปการปล่อยจรวด:

ผมเล่าให้เด็กๆฟังว่าจรวดทำงานอย่างไรโดยถามว่าเด็กๆเคยส่งลูกบาสเก็ตบอลเร็วๆไหม จะรู้สึกว่าตัวเราขยับไปทิศทางตรงข้ามกับลูกบาส จรวดก็ทำงานคล้ายๆกัน เชื้อเพลิงจรวดเป็นเชื้อเพลิงแข็งหรือเชื้อเพลิงเหลว เมื่อเผาไหม้ที่ท้ายจรวดกลายเป็นก๊าซที่มีปริมาตรและความเร็วมหาศาล วิ่งออกจากท้ายจรวดไปเหมือนเราผลักลูกบาส ตัวจรวดที่เหลือจึงขยับไปทิศทางตรงข้ามกับก๊าซร้อนจากเชื้อเพลิง

ต่อจากนั้นเราทำของเล่นจรวดไม้ขีดกัน เราใช้เชื้อเพลิงแข็งจากหัวไม้ขีด วิธีทำอยู่ในคลิปนี้ครับ:

เด็กๆแยกย้ายกันประดิษฐ์และเล่นของเล่นครับ: